Η ανθρωπότητα σε σταυροδρόμι...


του Κώστα Μποτόπουλου
Αν υπήρχε η παραμικρή αμφιβολία, το 2011 θα πρέπει να τη διέλυσε: η κρίση είναι παγκόσμια, πολύ παραπάνω από οικονομική, διαχέεται διαρκώς σε χώρες και τομείς που έμοιαζαν αλώβητοι. Η εικόνα μοιάζει ξεκάθαρη και, αν συνειδητοποιήσουμε το σχήμα της, τρομακτική: όχι μόνο υπάρχει παγόβουνο, αλλά πηγαίνουμε πάνω του με φόρα. Χάρις σε μια διδακτική ειρωνεία της Ιστορίας, η «παγκοσμιοποίηση» αποκτά το πλήρες νόημά της μέσω της κοινότητας του αναπότρεπτου.
Φαίνεται αιώνας πίσω κι όμως, πριν από έναν μόλις χρόνο, αρκετοί μιλούσαν για την «περίπτωση Ελλάδα» ως μεμονωμένο και, με λίγη καλή θέληση, υπερβάσιμο ή έστω αποκρούσιμο «ατύχημα». Μια γενικευμένη ευρωπαϊκή ύφεση, οκτώ ατελέσφορες Σύνοδοι Κορυφής, πολλές αλλαγές κυβερνήσεων (με ή χωρίς εκλογές) και μια θεσμική παραλυσία τόσο στο εσωτερικό χωρών όσο και σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ενωσης οφείλουν να έχουν πείσει και τον πιο δύσπιστο ότι η Ελλάδα ήταν μόνο η παρωνυχίδα ή η θρυαλλίδα μιας κρίσης που αποτελεί συνέπεια ενός μοντέλου πολιτικής αλλά και μιας επιλογής ζωής: της επιλογής του μεγαλύτερου οργίου ξοδέματος και χρέωσης κατά την πρώτη οκταετία του νέου αιώνα, με οδηγό την αγγλοσαξονική εκδοχή του καπιταλισμού και άλλοθι την πίστη στο αόρατο (διότι ανύπαρκτο) χέρι της Αγοράς. Γι' αυτό η κρίση δεν περιορίστηκε στην Ευρώπη, πολύ περισσότερο στην ευρωζώνη, γι' αυτό η - έστω άναρχη και αδιέξοδη - «αγανάκτηση» αποτέλεσε παγκόσμιο φαινόμενο (το «κίνημα της Γουόλ Στριτ» και η τεράστια απεργία του δημόσιου τομέα στη Βρετανία αποτέλεσαν ιστορικές πρωτιές) και γι' αυτό δεν πρέπει να ξεχνάμε δύο κρίσιμα δομικά χαρακτηριστικά: α) την παγκόσμια ανισοκατανομή πόρων και εισοδήματος, την οποία καθιστά ακόμα πιο δύσκολα επιλύσιμη η εμφάνιση στο προσκήνιο των νέων οικονομικών γιγάντων (με πήλινα πόδια), τύπου Κίνας, Βραζιλίας, Ινδίας (το σκάσιμο, εξάλλου, ή η αρχή του σκασίματος της «κινεζικής φούσκας» δεν αποκλείεται να είναι η μεγάλη ιστορία του 2012), β) τη μεγάλη μείωση ρευστότητας και περιθωρίων ρευστότητας (deleveraging) στο παγκόσμιο χρηματοοικονομικό σύστημα, που εξηγείται από την προσπάθεια εξοικονόμησης σε επίπεδο κρατών, αλλά και οδηγεί, λόγω του «στεγνώματος» της αγοράς, στους φαύλους κύκλους της λιτότητας χωρίς προοπτική ανάπτυξης και της ολοένα και μεγαλύτερης αποκοπής του τραπεζικού και του χρηματιστηριακού συστήματος από τον κοινωνικό τους ρόλο.

Ειδικά για την Ευρώπη, θα ήθελα να αναδείξω και το ακόλουθο παράδοξο, που δυσκολεύει τη μόνη προοπτική πολιτικής υπέρβασης, η οποία δεν μπορεί πια να είναι άλλη από τη συνειδητή επιλογή κάποιου είδους ομοσπονδιοποίησης. Με άκομψο ασφαλώς τρόπο, τόσο από θεσμική όσο και από ψυχολογική άποψη (δεν μπορείς να ηγείσαι εμφανιζόμενος συγχρόνως ως ο μόνος και ως απρόθυμος ηγέτης), η Γερμανία είναι πάντως αυτή που ζητά και προτείνει «ομοσπονδιακού τύπου» μέτρα (έστω και μόνο στο δημοσιονομικό πεδίο). Η μόνιμη καταφυγή της Γαλλίας στην γκολική έννοια της κυριαρχίας αδικεί και εξασθενίζει την ευρωπαϊκή προοπτική. Η μικρότητα των άλλων κρατών, επίσης. Η «ιδιαιτερότητα» της Βρετανίας, αναμφίβολα. Ισως το ότι αυτή η ιδιαιτερότητα πάει να θεσμοποιηθεί μετά τη Σύνοδο του Δεκεμβρίου, να αποτελεί ευκαιρία ξυπνήματος της υπόλοιπης Ευρώπης - ιδίως αν η Γαλλία αλλάξει πρόεδρο. Χρειάζεται όμως φωνή και βούληση.
Ο κόσμος έγινε λοιπόν σοφότερος αλλά ακόμα πιο ανήμπορος το 2011. Τείνοντας, μάλιστα, σχεδόν ολοκληρωτικά την προσοχή του στην οικονομική κρίση, έχασε σχεδόν από το ραντάρ του - και κινδυνεύει να πληρώσει στο άμεσο μέλλον - μια σειρά από άλλες ενδείξεις αλλαγής σελίδας. Ενα διαφορετικό είδος αδυναμίας επιδείχθηκε στο άλλο μεγάλο συστημικό γεγονός της χρονιάς, τη λεγόμενη «αραβική άνοιξη». Εξέγερση λαών αλλά και διαπάλη φατριών, δίψα δημοκρατίας αλλά και ξεκαθάρισμα λογαριασμών, πτώση δικτατόρων αλλά διαιώνιση των θεσμών που αυτοί είχαν δημιουργήσει, κοινά στοιχεία αλλά και διαφορές σε κοντινές αλλά και πολύ μακρινές χώρες, όλα αυτά έγιναν αμάλγαμα αντί για σύνθεση κι ακόμα αναζητούν διέξοδο, η οποία, αναγκαστικά, θα ενσαρκωθεί στην τύχη του πολύπαθου συριακού λαού. Είναι κρίμα κι επικίνδυνο, επίσης, ότι η κλαγγή του χρήματος και των όπλων απέτρεψε την προσοχή μας από τα δυο μεγάλα για το μέλλον της ανθρωπότητας μέτωπα, που κι αυτά τα ανέδειξε με σκοτεινό φως το 2011: το δημογραφικό και το περιβαλλοντικό. Γίναμε 7 δισεκατομμύρια άνθρωποι και συνεχίζουμε να σπρώχνουμε στο μέλλον τα ζητήματα επιβίωσης και ισότητας που αυτός ο αυξανόμενος κάθε δευτερόλεπτο αριθμός γεννάει. Βιώσαμε μια Φουκουσίμα και μερικές εκατοντάδες «ακραία καιρικά φαινόμενα» αλλά στη Σύνοδο του Ντέρμπαν αποφασίσαμε να μην αποφασίσουμε ώς το 2015.

Το 2011 ήταν επίσης η χρονιά που, χάρις σε δυο ταυτόχρονους θανάτους, του Κιμ Γιονγκ Ιλ και του Βάτσλαβ Χάβελ, η ανθρωπότητα είδε ανάγλυφα τη διαφορά ανάμεσα στον πολιτικό ηγέτη και τον δικτάτορα, την ελευθερία και την καταπίεση, τον Λόγο και τον Φόβο. Ο δεύτερος είναι ισχυρότερος. Αλλά όσο υπάρχουν Χάβελ, ο πρώτος θα είναι - έστω χωρίς κάθαρση - νικητής.
Ο Κώστας Μποτόπουλος είναι συνταγματολόγος, πρόεδρος της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς.
ΠΗΓΗ: εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ

Σχόλια

Δημοφιλείς αναρτήσεις από αυτό το ιστολόγιο

Κυκλοφορεί ο ΚΑΤΟΙΚΟΣ ο κουτσοφλέβαρος...

Κυκλοφορεί ο Χριστουγενιάτικος ΚΑΤΟΙΚΟΣ!

Κυκλοφορεί ηλεκτρονικά ο ΚΑΤΟΙΚΟΣ Νοεμβρίου!