ΕΡΕΥΝΑ-ΣΤΡΑΤΟΠΕΔΟ ΜΕΓΑΛΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ: Από το χακί… στο φυσικό πράσινο

Ένα σύγχρονο αστικό πάρκο που να χαρίζει στους κατοίκους της Δυτικής Θεσσαλονίκης το πράσινο που απουσιάζει από την περιοχή τους ζητούν στη θέση του στρατοπέδου «Μεγάλου Αλεξάνδρου» φορείς και κάτοικοι των δήμων που το περιβάλλουν.

Του Φώτη Κουτσαμπάρη

Φοιτητές της Αρχιτεκτονικής επιχείρησαν να μεταμορφώσουν επί χάρτου την έκταση των 232 στρεμμάτων του στρατοπέδου, προτείνοντας συγκεκριμένες παρεμβάσεις, στο πλαίσιο εργασιών στη σχολή του ΑΠΘ.

Η δημοτική αρχή Αμπελοκήπων, που κατάφερε να της παραχωρηθεί για 49 χρόνια η χρήση τμήματος 161 στρεμμάτων τον Ιούλιο του 2008, εκπονεί μελέτη ανάπλασης του χώρου, ενώ στο στάδιο της έκδοσης βρίσκεται οικοδομική άδεια για την κατασκευή κολυμβητηρίου. Οι κάτοικοι επιθυμούν ένα χώρο πρασίνου που θα προσφέρει ανακούφιση από την πυκνοδομημένη περιοχή τους. Ο δήμος Ευόσμου έχει ήδη αξιοποιήσει τμήμα της έκτασης για αθλητικές εγκαταστάσεις.

Το στρατόπεδο χωροθετείται μεταξύ τριών δήμων, Αμπελοκήπων, Μενεμένης και Ευόσμου, γεγονός που καθιστά σύνθετη την αξιοποίησή του.

Ένας χείμαρρος τ' αλλάζει όλα

Ποιοτική αναβάθμιση του χειμάρρου του Δενδροπόταμου, προτείνει για το στρατόπεδο Μεγάλου Αλεξάνδρου ομάδα φοιτητών της αρχιτεκτονικής του ΑΠΘ

“Η αναγκαιότητα της ποιοτικής αναβάθμισης του χειμάρρου του Δενδροπόταμου, καθώς και η ιδιαιτερότητα της γειτνίασής του με τρεις από τους χώρους των στρατοπέδων της δυτικής Θεσσαλονίκης (στρατόπεδα Καρατάσου, Παύλου Μελά και Μεγάλου Αλεξάνδρου) που προτείνουμε τη μετατροπή τους σε πάρκα, παρέχει τόσο τα κίνητρα όσο και τη δυνατότητα να αποτελέσει ο χείμαρρος ένα στοιχείο ενοποιητικό για τον σχεδιασμό των πάρκων, ένας σχεδιασμός που όμως σε κάθε ένα από αυτά θα είναι ιδιαίτερος και μοναδικός. Έτσι μπορεί να επιτευχθεί μια περιβαλλοντικά ευαισθητοποιημένη και συνάμα ρεαλιστική και συνολική για τη δυτική Θεσσαλονίκη προσέγγιση, η οποία θέτει ως στόχο, εκτός από τη μερική ικανοποίηση της επιτακτικής ανάγκης των πολιτών των δυτικών συνοικιών για χώρους πρασίνου, να αντιταχθεί στην πορεία καταστροφής του Δενδροπόταμου -και κατ’ επέκταση των υπόλοιπων ρεμάτων της πόλης- ή ακόμη και να πετύχει τη μερική αντιστροφή της”, υπογραμμίζουν οι φοιτητές Γαρύφαλλος Παπαδόπουλος, Ειρήνη Τρικκαλιώτη και Νίκος Χριστοδούλου.

Η κεντρική ιδέα από την οποία προέκυψε η πρόταση των φοιτητών για τη μετατροπή του στρατοπέδου του Μεγάλου Αλεξάνδρου σε ένα σύγχρονο αστικό πάρκο στοχεύει στον τονισμό του μέρους του Δενδροπόταμου το οποίο βρίσκεται εντός των ορίων της περιοχής μελέτης, επιχωματωμένο κάτω από την οδό Δενδροποτάμου καθώς και κάτω από το εσωτερικό του στρατοπέδου. Αποσκοπεί στην ενημέρωση του πολίτη της Θεσσαλονίκης σχετικά με τον χείμαρρο και την καθιέρωση της επιταγής για την προστασία του στις συνειδήσεις όσων επισκεφθούν το χώρο.

Ο σχεδιασμός υλοποιείται με την ισχυρή παρουσία του στοιχείου του νερού, το οποίο δημιουργεί δύο κύρια ρυάκια, συμβολικά κατά την κατεύθυνση και στο σημείο (κατά προσέγγιση) του χειμάρρου του Δενδροπόταμου. Μεγάλα δέντρα (πλατάνια) συναντώνται ως σήμα κατά μήκος των ρυακιών και όχι μόνο δίνουν τη δυνατότητα προέκτασης του σχεδιασμού εκτός της περιοχής μελέτης για την ενοποίηση με τους χώρους των άλλων στρατοπέδων που αναφέρθηκαν, αλλά και μπορούν να συμβάλουν στη δέσμευση μέρους του νερού που κατεβάζει ο Δενδροπόταμος, το οποίο προκαλεί πλημμύρες.

Ολική ανατροπή σε 2.326 στρέμματα

Στόχος της πρότασης τριών φοιτητριών του ΑΠΘ είναι ο σχεδιασμός ενός τοπίου κοινωνικά χρήσιμου, που να είναι ανοιχτό στην πόλη, ελεύθερα και ενεργά βιούμενο απ’ τους κατοίκους της.

Σύγχρονο αστικό πάρκο για το σύνολο της έκτασης των 232 στρεμμάτων του στρατοπέδου Μεγάλου Αλεξάνδρου προτείνουν τρεις φοιτήτριες του τμήματος Αρχιτεκτόνων του ΑΠΘ.

Η Κατερίνα Χανιόγλου, η Σοφία Μαστοροπούλου και η Σωτηρία Διαμαντή εκπόνησαν σχεδιασμό στο πλαίσιο του εργαστηρίου της αρχιτεκτονικής τοπίου του τμήματος Αρχιτεκτόνων του ΑΠΘ κατά το ακαδημαϊκό έτος 2008-2009, με επιβλέπουσες καθηγήτριες τις Μ. Ανανιάδου-Τζημοπούλου, Μ. Τρατσέλα, Ζ. Καρακινάρη και Β. Τσιούμα.

Όπως περιγράφεται στη μελέτη των φοιτητριών, το στρατόπεδο Μεγάλου Αλεξάνδρου είναι ένα σχεδόν επίπεδο οικόπεδο με διάσπαρτη βλάστηση και επιμέρους φυτεύσεις, καθώς και με ίχνη παλαιότερων διαμορφώσεων του ελεύθερου χώρου από την περίοδο των διαφόρων φάσεων λειτουργίας του ως στρατοπέδου. Μετά την απόδοσή του στις δημοτικές αρχές ως χώρου πρασίνου, κανενός είδους άλλη επέμβαση όσον αφορά τον σχεδιασμό τοπίου δεν έχει υλοποιηθεί, πέρα από την ανοικοδόμηση του Δημοτικού Σταδίου Ευόσμου και ενός ακόμη γηπέδου που βρίσκεται σε κατασκευαστικό στάδιο.

“Με τη διαμόρφωση του χώρου σε σύγχρονο αστικό πάρκο, στόχος μας ήταν ο σχεδιασμός ενός τοπίου κοινωνικά χρήσιμου, που να είναι ανοιχτό στην πόλη, ελεύθερα και ενεργά βιούμενο απ’ τους κατοίκους της. Βασική αρχή του σχεδιασμού υπήρξε η ανάγκη της διάχυσης του πρασίνου και των ελεύθερων χώρων στον ευρύτερο αστικό ιστό, έτσι ώστε το πάρκο να μην αποτελεί μια περιχαρακωμένη έκταση ξεκομμένη από την πόλη, αλλά μια ανάσα, φυσική και κοινωνική, στη συνέχεια αυτής. Ακόμη, στόχος ήταν η δημιουργία ενός πυρήνα ψυχικής ανάτασης, άθλησης και πολιτισμού”, υπογραμμίζουν οι φοιτήτριες.

Με βάση λοιπόν αυτό το σκεπτικό, το πάρκο αποτελείται από τρεις κύριους “τομείς”, που διαχέονται ο ένας μέσα στον άλλον κι έχουν κοινό σημείο συνάντησης έναν μεγάλο ελεύθερο χώρο πρασίνου και μια διαμόρφωση πλατείας στον πυρήνα της έκτασης. Οι τομείς αυτοί είναι τα πολιτιστικά, που αποτελούνται ουσιαστικά από εγκαταστάσεις με ανάλογη χρήση, άμεσα προσπελάσιμες μέσω της μίας από τις τρεις κύριες εισόδους, οι αθλητικές εγκαταστάσεις, που λόγω του θορυβώδους χαρακτήρα τους χωροθετήθηκαν στην πλευρά της Δενδροποτάμου και μεταξύ άλλων περιλαμβάνουν και το Δημοτικό Στάδιο Εύοσμου και, τέλος, ένας μεγάλος χώρος παιχνιδιού, που διαμορφώθηκε στην πλευρά της οδού Δαβάκη, λόγω της πυκνότητας των κατοικιών και των χρήσεων σχετικά με την εκπαίδευση (σχολεία, παιδικοί σταθμοί κτλ.).

Η προσπέλαση του πάρκου γίνεται από τρεις κύριες εισόδους σε καθένα από τα τρία μέτωπα, οι οποίες οδηγούν στους “τομείς” και κατόπιν συνδέονται ή σβήνουν στον μεγάλο ελεύθερο χώρο. Από την πλευρά του Δενδροποτάμου έχει γίνει μικρή υποβάθμιση της λεωφόρου, λόγω της αυξημένης όχλησης, και έχουν τοποθετηθεί δύο πεζογέφυρες που το συνδέουν με το στρατόπεδο Παπακυριαζή.

Ακόμη, μια χωμάτινη διαδρομή, κατάλληλη για τρέξιμο και ποδήλατο, διατρέχει όλη σχεδόν την έκταση του πάρκου, ενώ συνδέεται και με τις υπόλοιπες διαδρομές και εξόδους. Κεντρικό επίσης στοιχείο αποτελεί η πλατεία, κατάληξη και σημείο συνάντησης ταυτόχρονα δύο κύριων διαδρομών, που συνιστά μια περισσότερο διαμορφωμένη περιοχή του κεντρικού ελεύθερου χώρου του πάρκου.

Τέλος, ένα ακόμη αξιοσημείωτο στοιχείο της σύνθεσης είναι και η εμφάνιση του ίχνους του Δενδροπόταμου, στο σημείο που προϋπήρχε, με αποτέλεσμα τη δημιουργία μιας δροσερής χωμάτινης διαδρομής δίπλα στο νερό και ανάμεσα από συστάδες κυπαρισσιών και πεύκων. Μια εκτροπή σ’ ένα σημείο του νερού το εισάγει στον κυρίως χώρο του πάρκου, δημιουργώντας ένα μικρό ρυάκι παράλληλα με την περιοχή των πολιτιστικών εγκαταστάσεων, το οποίο καταλήγει σε πίδακα στην είσοδο και της προσδίδει έναν ιδιαίτερο χαρακτήρα.

Έκταση πολλαπλών χρήσεων

Αλέξανδρος Κουσενίδης, αντιδήμαρχος Τεχνικών Έργων δήμου Αμπελοκήπων

Στις κατά καιρούς παραχωρήσεις εκτάσεων του στρατοπέδου Μεγάλου Αλεξάνδρου κατασκευάστηκαν συγκρότημα σχολικών κτιρίων, κλειστό γυμναστήριο, δύο γήπεδα ποδοσφαίρου με συνθετικό χλοοτάπητα, δημοτικό στάδιο (με γήπεδο ποδοσφαίρου και στίβο) και, τέλος, κλειστό προπονητήριο στίβου.

Στην παρούσα φάση, μετά την παραχώρηση για χρήση (τον Ιούλιο του 2008) 110 στρεμμάτων, εκπονείται πολεοδομική μελέτη επέκτασης - ανάπλασης σύμφωνα με το εγκεκριμένο Γ.Π.Σ. του δήμου μας.

Η μελέτη περιλαμβάνει: α) χωροθέτηση 10 στρεμμάτων για κοινωνική κατοικία, διάνοιξη οδών και αστικό πράσινο, πάρκα, παιδικές χαρές, β) χωροθέτηση 13 στρεμμάτων για πολιτιστικό πάρκο, στα οποία θα συμπεριληφθούν και τα τρία υφιστάμενα κτίρια του στρατού (κατασκευής περιόδου μεσοπολέμου) για χρήση πολιτισμού, γ) χωροθέτηση έκτασης για σχολεία (εφόσον απαιτηθούν στο μέλλον), δ) πλήρη ανάπτυξη πρότυπου περιβαλλοντολογικού πάρκου σε έκταση περισσότερων των 70 στρεμμάτων, ε) πάρκο κυκλοφοριακής αγωγής, δημιουργία ζώνης περιπάτου, ποδηλατόδρομους κτλ., στ) ανέγερση νέου ενοριακού ναού σε έκταση 2,5 στρεμμάτων, ζ) χώρους στάθμευσης.

Ο δήμος Αμπελοκήπων έχει επίσης υποβάλει φάκελο στην πολεοδομία για έκδοση οικοδομικής άδειας, ώστε να κατασκευαστεί κλειστό κολυμβητήριο σε χώρο του στρατοπέδου.

Η μελέτη του έργου συντάχθηκε από το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης σε συνεργασία με τον δήμο Αμπελοκήπων και χρηματοδοτείται από τη γενική γραμματεία Αθλητισμού. Η μελέτη περιλαμβάνει: α) την αρχιτεκτονική μελέτη του κτιρίου με κλειστή πισίνα ολυμπιακών διαστάσεων και για καταδύσεις, κερκίδες για περίπου 1.250 θεατές, κλειστή πισίνα εκμάθησης για παιδιά και ανοιχτή πισίνα με κερκίδες για 450 θεατές, με δυνατότητα πρόσβασης και χρήσης από ΑΜΕΑ, β) πλήρη μελέτη βιοκλιματικού και ενεργειακού σχεδιασμού ώστε το κτίριο να εξοικονομεί τη μέγιστη δυνατή ενέργεια, γ) πλήρη μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων. Με την κατασκευή του κολυμβητηρίου θα είναι δυνατή η διεξαγωγή και των τεσσάρων αθλημάτων του υγρού στίβου (κολύμβηση, πόλο, καταδύσεις, συγχρονισμένη κολύμβηση).

Συνολικός σχεδιασμός

Γιώργος Γιακουμίδης, επικεφαλής δημοτικής κίνησης “Πολίτες των Αμπελοκήπων”

Η παραχώρηση της χρήσης της έκτασης του στρατοπέδου Μεγάλου Αλεξάνδρου έγινε από την ΚΕΔ στον δήμο Αμπελοκήπων για 49 χρόνια, με μια σύμβαση η οποία είναι μάλλον αποικιοκρατική και απαράδεκτη.

Δεν μπορεί ο δήμος να αξιοποιήσει τα υπάρχοντα κτίρια χωρίς τη συναίνεση της ΚΕΔ ή ακόμη και να λειτουργήσει ένα κυλικείο με μειωμένες τιμές για τους δημότες, χωρίς να δώσει ποσοστά στην Κτηματική Εταιρεία. Θέλουμε αξιοποίηση του στρατοπέδου προς όφελος του κόσμου και όχι της ΚΕΔ.

Διαφωνούμε στην κατασκευή κολυμβητηρίου εντός του στρατοπέδου, το οποίο θα μας κοστίσει από 10 έως 20 εκατ. ευρώ. Έχουμε ως αρνητικό παράδειγμα το οικόπεδο Φιλίππου, στο κέντρο των Αμπελοκήπων, που ήταν ένας μεγάλος ελεύθερος χώρος περίπου 8 στρεμμάτων και έχει τσιμεντοποιηθεί. Ανησυχούμε ότι θα τσιμεντοποιηθεί και το στρατόπεδο. Άλλωστε, κατασκευάζεται κολυμβητήριο στη γειτονική Ηλιούπολη, υπάρχουν κολυμβητήρια στη Νεάπολη και στις Συκιές. Δεν χρειάζονται τέσσερα κολυμβητήρια στην ευρύτερη περιοχή. Όπως ακριβώς θα κατασκευαστεί πολιτιστικό κέντρο στους Αμπελόκηπους, κόστους 9-10 εκατ. ευρώ, ενώ δίπλα μας έχουμε τη Μονή Λαζαριστών.

Ανησυχούμε ότι η διαμόρφωση του στρατοπέδου θα γίνει αποσπασματικά και μόνο για το δήμο μας. Δεν λαμβάνονται υπόψη οι ανάγκες ολόκληρης της δυτικής Θεσσαλονίκης και ο σχεδιασμός των υπόλοιπων στρατοπέδων. Πρέπει οι χώροι να αξιοποιηθούν προς όφελος των πολιτών της περιοχής, με έναν συνολικό σχεδιασμό, να ιεραρχηθούν τα προβλήματα και να δώσουμε προτεραιότητα στις πραγματικές ανάγκες.

Ελεύθερους χώρους ζητούν οι πολίτες

Χώρο πρασίνου με παιδικές χαρές, πάρκα και αθλητικούς χώρους, που θα δίνει διέξοδο από την ασφυκτική πολεοδόμηση, οραματίζονται για την έκταση του στρατοπέδου Μεγάλου Αλεξάνδρου οι κάτοικοι των Αμπελοκήπων.

“Η περιοχή μας έχει ανάγκη από πράσινο. Ο δήμος είναι πυκνοδομημένος και δεν υπάρχει κάποιος χώρος να παίξουν ελεύθερα τα παιδιά. Η έκταση του στρατοπέδου μπορεί να αξιοποιηθεί για περιπάτους, αναψυχή και παιχνίδι”, αναφέρει ο κ. Γεώργιος Δαμασκηνός, κάτοικος της περιοχής. “Θυμάμαι από παιδί τα δέντρα του στρατοπέδου, που είναι πάνω από 50 χρονών, και δεν θέλω να δω τσιμέντο σ’ αυτή την έκταση. Πρέπει να γίνουν γήπεδα να παίζουν τα παιδιά, παιδικές χαρές. Δεν είμαστε αρνητικοί στο κολυμβητήριο. Μπορεί να γίνει και ένα πάρκιγκ, για να ανακουφιστεί το κυκλοφοριακό στο δήμο μας. Αλλά να είναι υπόγειο και όχι στην επιφάνεια”, υπογραμμίζει ο κ. Κυριάκος Κυριακόπουλος. “Δεν είναι καλό να γίνει εμπορικό κέντρο στο στρατόπεδο ή να αναπτυχθούν επαγγελματικές δραστηριότητες. Ο χώρος πρέπει να αποδοθεί ελεύθερος στους πολίτες, να χαίρονται οι κάτοικοι κάθε ηλικίας το πράσινο. Να κάνουν περιπάτους και να απελευθερώνονται από την τσιμεντούπολη”, τονίζει ο κ. Κωνσταντίνος Τσακαλόπουλος.

ΠΗΓΗ: εφημερίδα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ 25-12-09